menu

Muzea dla klimatu

Aleksandra Jalas, Ewa Chomicka, Iza Kaszyńska i Aleksandra Janus zapraszają do rozmowy o wyzwaniach stojących przed instytucjami kultury wobec zmian klimatycznych i skutków pandemii COVID-19.

Przywykliśmy do tego, że muzea specjalizują się w zagadnieniach „długiego trwania”, nie zaś w bieżących wyzwaniach i problemach współczesności. Wydaje się jednak, że kryzys klimatyczny wymusza na nas rewizję społecznej roli i misji instytucji, które powinny działać „w służbie społeczeństwa i jego rozwoju”. Ogłoszona w marcu 2020 roku przez WHO pandemia spowodowana przez wirusa COVID-19 także wpływa na funkcjonowanie instytucji kultury. Na ten moment (marzec 2020) w wielu krajach pozostają one zamknięte, a ich aktywność przenoszona jest do Internetu. Nie wiemy jeszcze, jakie będą kolejne kroki i w jaki sposób pandemia przekształci instytucje i ich relacje z publicznością. COVID-19 jest jednym z przejawów kryzysu klimatycznego. Zglobalizowany świat z powiększającą się populacją ludzką, dużą mobilnością, niekontrolowaną eksploatacją zasobów naturalnych, dynamiczną dystrybucją dóbr i towarów, zwiększają ryzyko wystąpienia katastrof o skali planetarnej. W tym kontekście muzea, przez wzgląd na zasięg ich oddziaływania, stają się nieocenionymi platformami dystrybucji wiedzy o kryzysie klimatycznym. Mogą nie tylko dawać głos innym, ale także same edukować w tym temacie, stając się jednocześnie częścią globalnego ruchu klimatycznego. W praktyce oznacza to zarówno uwzględnienie ekologicznych zagadnień w programach, jak i w strategiach i praktykach działania instytucji.

Muzea dla klimatu to otwarta grupa robocza i cykl spotkań dotyczących wyzwań stojących przed instytucjami kultury wobec zmian klimatycznych. Zaproszenie skierowane jest do muzealników i muzealniczek, a także osób pracujących w publicznych instytucjach kultury, ale nie ogranicza się do tej grupy i jest otwarte na wszystkie osoby zainteresowane tematem. Podczas spotkań będziemy korzystać z wiedzy zaproszonych ekspertów, a także dzielić się własnym doświadczeniem, pomysłami i lekturami oraz słuchać tych, którzy zechcą do nas dołączyć. Punktem wyjścia są zdefiniowane poniżej tematy związane z kluczowymi aspektami funkcjonowania instytucji kultury. Każdy z nich wprowadza inną perspektywę, ale nie jest odrębną całością i w sposób oczywisty zazębia się z pozostałymi kwestiami. Przygotowane przez nas krótkie teksty wychodzą od wstępnych diagnoz i kreślą bardzo ogólne propozycje zmian, które powinny być punktem wyjścia do dalszej dyskusji. Przy omawianiu każdego z poniższych zagadnień będziemy zastanawiać się również nad tym, jaki wpływ może mieć na nie aktualne doświadczenie pandemii.


Zagadnienia

BUDYNEK I TECHNOLOGIE

Ekologiczna instytucja to nie tylko nowa, energooszczędna architektura, ale także dbałość o odpowiednie korzystanie z energii. Powinno się to wiązać ze  świadomością codziennego użytkowania światła, wody, elektryczności, redukcją plastiku i niebezpiecznych dla środowiska chemikaliów, zazielenianiem budynków. Systematycznie wprowadzane drobne zmiany mogą stanowić znaczący wkład w ograniczanie śladu węglowego w skali całej instytucji. Warto także zadbać o ograniczenie nadprodukcji, tj. ponowne użytkowanie posiadanych zasobów, ich przetwarzanie, dzielenie się sprzętem i materiałami z innymi instytucjami i organizacjami. Nauka ekologicznego korzystania z budynku wymagać może konsultacji z ekspertami, a także wykonania audytu środowiskowego.

PRODUKCJA

Produkcja projektów wymaga refleksji nad formatami wydarzeń i ich energooszczędnością. Celem takich działań jest ograniczenie zakupów na rzecz wtórnego wykorzystania i przetworzenia posiadanych materiałów lub współdzielenia ich z innymi instytucjami. Ważnym kierunkiem jest zrównoważony transport obiektów, sprzętów oraz podróże gości/ń , współpraca z ekologicznymi kontrahentami i dostawcami (w tym dostawcami cateringu), a tam, gdzie jest to możliwe korzystanie z lokalnych zasobów i ograniczenie energochłonnych projektów promocyjnych. W kontekście konserwacji zbiorów istotna jest dyskusja wokół warunków przechowywania dzieł i częstotliwości ich wypożyczania. Korzystanie z nowych technologii powinno wiązać się ze świadomością ich energochłonności.

 

PRAKTYKI CODZIENNE

Wiele aspektów działania instytucji zależy od inicjatywy pracowników. Instytucja może wspierać oddolne działania poprzez promowanie edukacji ekologicznej wewnątrz zespołu  oraz wspierać codzienne praktyki oszczędzające zasoby. Jako pracodawca, może upowszechniać wśród pracowników korzystanie z transportu publicznego, albo własnego, niezmechanizowanego np. poprzez dofinansowanie biletów komunikacji publicznej, zapewniać lokalne i sprawiedliwie wyprodukowane produkty spożywcze. W ramach własnej inicjatywy, pracownicy mogą troszczyć się o segregację śmieci w tym wymiarze, na który mają wpływ, a także kierować się świadomością ekologiczną w podejmowaniu takich decyzji, jak: wybór materiałów do zajęć i innych działań, zamawianie cateringu, etc.

Kolaż od Studio Lekko dostępny na licencji CC BY SA. Więcej kolaży udostępnianych przez Centrum Cyfrowe: https://tinyurl.com/pddgraphics

PROGRAMOWANIE

Zrównoważona instytucja zajmuje się kryzysem klimatycznym w sposób ciągły, nie ograniczając się do pojedynczych projektów. Oszczędnie zarządza zasobami i współpracuje z innymi instytucjami, lobbując na rzecz zmian w lokalnej i globalnej polityce kulturalnej. Priorytetem w zrównoważonej instytucji kultury jest troskliwe zarządzanie zespołem, infrastrukturą, zasobami naturalnymi i zrównoważony program, co wpływa nie tylko  na format poszczególnych działań, ale przekształca instytucję jako całość. Muzea powinny wchodzić we współpracę nie tylko z podmiotami zajmującymi się kulturą, ale także dbać o żywy kontakt z publicznością oraz o środowisko przyrodnicze, a także mieć świadomość własnej pozycji wobec obszaru polityki.

PRACOWNICZKI i PRACOWNICY

Bardziej świadome i zrównoważone zarządzanie zasobami oznacza także dbałość o instytucjonalną kulturę pracy. W praktyce oznacza to wspieranie postaw promujących równowagę między pracą i życiem prywatnym, poszanowanie i rozwój praw pracowniczych, godne i sprawiedliwe wynagrodzenia oparte na przejrzystych zasadach, dobrą komunikację i racjonalne zarządzanie zasobami oraz procesami grupowymi, premiowanie współpracy i działań zespołowych, poszukiwanie efektywnych, przyspieszonych procedur służących bardziej energooszczędnym zasadom współpracy.

KOMUNIKACJA

Ze względu na swoją pilność “kryzys klimatyczny” powinien być stale obecny w informacjach wysyłanych do publiczności, partnerów i sponsorów oraz determinować wybór narzędzi wykorzystywanych do promocji. W komunikacji zewnętrznej warto dbać o używanie języka zrozumiałego dla różnych grup. Działania i decyzje stojące w sprzeczności z założeniami ekologicznymi wymagają uzasadnienia w komunikatach medialnych. Długofalowym celem takich działań jest stworzenie katalogu dobrych praktyk związanych ze zrównoważonym wykorzystywaniem zasobów oraz przemyślanym wykorzystywaniem tradycyjnych narzędzi promocji (plakat, folder, katalog), dopasowanych do skali projektu, z uwagą wobec etyki firm oferujących przestrzeń na reklamę (np. w mediach społecznościowych).


bec_zmiana · Bęc Radio: Wezbrana fala kultury cyfrowej –> Janus

FINANSE

Instytucja działająca dla klimatu promuje w budżetach aktywności wspierające rozwój świadomości ekologicznej. Zrównoważona praktyka finansowa oznacza także etyczny sponsoring, zarówno w przypadku finansowania własnych działań przez prywatne podmioty, jak i w kwestii udostępniania swoich przestrzeni pod zewnętrzne wydarzenia branży biznesowej. Istotna jest także jawność i przejrzystość w systemie wynagrodzeń pracowników/c oraz współpracowników/czek. Ekologizacja instytucji wymaga sprawiedliwego wynagrodzenia za pracę bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, światopogląd, narodowość, pochodzenie etniczne, orientację seksualną, a także unikania dysproporcji wynikających jedynie z kapitału symbolicznego powiązanego z osobistą marką lub zajmowaną w środowisku pozycją.

POLITYKA INSTYTUCJI

Działania na rzecz klimatu mogą znaleźć swoje odbicie w misji instytucji oraz w konkretnych procedurach. Świadoma ekologicznie instytucja ma do dyspozycji różne narzędzia rzecznictwa dla klimatu (misja, manifest, koalicja z innymi podmiotami). Może także inicjować zmianę w najbliższym otoczeniu poprzez realizację własnych projektów lub wspieranie sąsiadów w działaniach oddolnych. Istotne jest także informowanie publiczności o projektach ekologicznych, udostępnianie zasobów (przestrzeń, sprzęt), konsultacje swoich działań z ekspertami klimatycznymi. Publiczne placówki powinny starać się prowadzić transparentną komunikację dotyczącą relacji z sektorem prywatnym. Muzea posiadające kolekcje sztuki współczesnej mogą inicjować ekologiczne praktyki dotyczące zakupu dzieł i wpływać w ten sposób na rynek sztuki.

 

OTWARTA GRUPA ROBOCZA ✦ Muzea dla klimatu ✦ to nieformalna inicjatywa i cykl spotkań poświęconych wyzwaniom stojącym przed instytucjami kultury wobec zmian klimatycznych. Grupa jest otwarta zarówno na muzealników i muzealniczki oraz osoby pracujące w publicznych instytucjach kultury, jak i wszystkie osoby zainteresowane tematem.

Ewa Chomicka – antropolożka kultury, polonistka, muzealniczka i kuratorka sztuki współczesnej. Kieruje Laboratorium Praktyk Muzealnych w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN – komórką zajmującą się rozwojem współpracy między muzeum i artystami współczesnymi, rozwojem długofalowych inicjatyw partycypacyjnych oraz wzmacnianiem wewnątrzmuzealnej autorefleksji. Rozwija interdyscyplinarne inicjatywy, łączące sztukę współczesną, badania, aktywizm i budowanie społeczności. W 2019 wraz z Kolektywem Klimatycznym, we współpracy z Muzeum Śląskim i organizacją We Are Museums, opracowała „Museums for Climate Manifesto”, nakreślający, jak w różnorodnych obszarach swojej działalności muzea mogą wdrażać i promować proekologiczne rozwiązania.

Aleksandra Jach – kuratorka, edukatorka, menadżerka. Przez wiele lat pracowała w Muzeum Sztuki w Łodzi. Obecnie współpracuje z Biennale Warszawa przy programie poświęconym kryzysowi klimatycznemu. W ramach cyklu odbędą się webinary i warsztaty online. Powstanie także dokument sieciowy o rewolucjach energetycznych. Jej ostatnie projekty to Carolina Caycedo i Zofia Rydet, Raport troski, Kongres Empatii w Muzeum Sztuki w Łodzi (2019) czy How to talk with birds, trees, fish, shells, snakes, lions and bulls? w Hamburger Bahnhof w Berlinie (2018). Uczy się facylitacji.

Aleksandra Janus – antropolożka, badaczka, członkini zarządu Centrum Cyfrowego i kierowniczka Pracowni Otwierania Kultury, kuratorka i współautorka projektu Laboratorium muzeum, absolwentka studiów doktoranckich w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ. Interesuje ją społeczna rola instytucji kultury oraz ich relacje z odbiorcami, prowadzi badania publiczności, współpracuje z instytucjami poszukującymi efektywnych sposobów angażowania publiczności. W swojej pracy akademickiej zajmuje się analizą współczesnych reprezentacji i praktyk pamięciowych związanych z tzw. trudnym dziedzictwem, doświadczeniami przemocy i konfliktu.

Iza Kaszyńska – kuratorka, animatorka, edukatorka, działaczka społeczna. Pracuje na styku pola sztuki współczesnej, aktywizmu społecznego i feministycznego, działań na rzecz ochrony środowiska. Współpracuje z Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Członkini oddolnych inicjatyw społecznych. Organizatorka wspólnotowych przedsięwzięć ogrodniczych.

Ten serwis korzysta z cookies Polityka prywatności